یاتاقان در موتور
یاتاقان چیست؟
یاتاقان چیست؟وظایف یاتاقان در موتور خودرو؟ یاتاقان زدن یعنی چه؟ این اتفاق چه آسیب‌هایی ممکن است به خودرو و موتورش وارد کند؟ چه کارهایی باید انجام داد تا خودرو یاتاقان نزند؟ اصلا عوامل یاتاقان زدن اتومبیل چیست؟
به اصطلاح انگلیسی آن یعنی «برینگ» هم شناخته می‌شود وسیله‌ای است که امکان حرکت را بین دو جسم ایجاد می‌کند. این قطعه که بیرینگ هم نامیده می‌شود به شکل نیم‌دایره است و نازک. در موتور خودرو، باید حرکت بالا و پایین پیستون توسط میل‌لنگ به حرکت چرخشی تبدیل شود تا خودرو راه بیفتد. بنابراین میل‌لنگ باید به موتور نزدیک و با آن در ارتباط باشد. برای این نزدیکی و تکمیل ارتباط آنها، تکمیل تبدیل حرکت پیستون به میل‌لنگ و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از این نزدیکی، از یاتاقان استفاده می‌شود.
این قطعه از جنس فلز است و مقاوم دربرابر حرارت و ضربه. ساختمان آن شامل یک پوسته بیرونی از جنس فولاد یا برنز و یک یا چند لایه مواد یاتاقانی می‌شود.
مواد یاتاقانی از ترکیب آلیاژ فلزات قلع، آنتیموان، مس و سرب یا جیوه، قلع، گالیم و آلومینیوم به دست می‌آید. گاهی هم از بابیت، قلع و سرب استفاده می‌شود. این تغییر ترکیبات نقش مستقیم بر وزن دارد و در موتورهای مختلف براساس تعداد یاتاقانی که مورد استفاده قرار می‌گیرد و تاثیری که بر وزن نهایی آن می‌گذارند انتخاب می‌شوند.
لایه‌های مواد یاتاقانی که به ضخامت چند هزارم اینچ هستند به تعداد مختلف در یاتاقان‌های موتورهای متفاوت استفاده می‌شوند و باز هم بسته به وزن موتور این مواد در دو، سه یا چهار لایه روی پوسته قرار داده می‌شوند.مواد یاتاقانی از متریال‌های نرم تهیه می‌شوند تا نقش ضربه‌گیر را نیز برای میل‌لنگ بازی کنند. لایه‌های مواد یاتاقانی به ترتیب زیر، روی پوسته قرار می‌گیرند:
ترتیب لایه‌های مواد یاتاقانی
- لایه آلیاژ مس و سرب
- لایه نیکل
- لایه آلیاژ سرب و قلع
- مواد پودری قلع
وظایف یاتاقان موتور خودرو
اکنون که متوجه شدیم یاتاقان چیست، باید بگوییم که انواع مختلفی هم دارند در موتورهای صنعتی مختلف بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند و برهمین اساس ممکن است وظایف متعدد هم داشته باشند. اما در موتور خودرو چند وظیفه قطعی برای آن تعیین شده است که در انواع خودرو و موتورهای‌شان ثابت است. این وظایف به شرح زیر هستند.
- جلوگیری از برخورد پیستون و میل‌لنک و ایجاد آسیب به هریک و یا خوردگی آنها در اثر این برخوردها و همچنین کاهش اصطکاک بین این دو
- کاهش اصطکاک بین شاتون و میل‌لنگ، جلوگیری برخورد و ضربه به آنها و آسیب‌های ناشی از این برخورد و خوردگی‌های احتمالی.
- تنظیم لقی میل‌لنگ و شاتون‌ها و تضمین حرکت روان آنها.
انواع یاتاقان با توجه به محل استفاده آنها
در موتور خودرو دو نوع یاتاقان بر اساس کارکرد و محل استفاده آنها وجود دارد که به یاتاقان‌های ثابت و متحرک مشهور هستند. در ابتدا باید توضیح داد که این دو هر یک با یکی از محورهای ثابت و متحرک میل‌لنگ در ارتباط هستند. محور اصلی یا ثابت میل‌لنگ به بلوک سیلندر متصل است و تنها حول محور خود می‌چرخد. محور متحرک آن به شاتون وصل است و حول محور اصلی و ثابت می‌گردد.
یاتاقانها چه ثابت و چه متحرک، دو تکه هستند و از دو نیم‌دایره که به هم پیچ و مهره می‌شوند تشکیل می‌گردند.
۱. یاتاقان‌های ثابت
این دسته، همان‌هایی هستند که نقش تکیه‌گاه میل‌لنگ را بازی می‌کنند و با اتصال حول محور ثابت میل‌لنگ لقی آن را نسبت به پیستون و بلوک سیلندر تنظیم می‌کنند. میل‌لنگ هنگام حرکت دورانی تمایل به حرکت رفت و برگشتی هم نشان می‌دهد، یاتاقان ثابت این تمایل را که همان لقی میل‌لنگ است کنترل می‌کند و از ضربه‌های احتمالی به آن جلوگیری می‌نماید.
یکی از دو نیم‌دایره یاتاقان در این نوع که یاتاقان میل‌لنگ هم نامیده می‌شود، از یک سمت به بلوک سیلندر متصل است و نیم‌دایره دیگر پس از پیچیدن حول محور میل‌لنگ به آن پیچ و مهره می‌شود. هر میل‌لنگ حداقل دو یاتاقان ثابت دارد.
در موتورهای ۴ سیلندر که رایج‌ترین موتورهای مورد استفاده در صنعت خودروسازی هستند، ۵ یاتاقان ثابت، میل‌لنگ را نگه می‌دارند، که سوراخ‌دار تعبیه می‌شوند تا روغن و روان کننده‌ها از طریق این سوراخ‌ها به میل‌لنگ رسیده و حرکت چرخشی میل‌لنگ ساده‌تر شود. حد فاصل این سوراخ‌ها نیز شیارهایی تعبیه شده تا روغن در آنها مانند جوی جریان یابد.
۲. یاتاقان‌های متحرک
بین شاتون و میل‌لنگ نیز یاتاقان وجود دارد البته از نوع متحرکش. این یاتاقان لقی شاتون نسبت به میل‌لنگ را تنظیم می‌کند و از ضربه‌های احتمالی بین این دو جلوگیری می‌نماید.
این نوع قطعات که به یاتاقان شاتون معروف است در ساختار بسیار شبیه یاتاقان میل‌لنگ است با این تفاوت که میل‌لنگ در آن آزاد است و حرکت رفت و برگشت پیستون را به حرکت دورانی تبدیل می‌کند.
یکی از نیم‌دایره‌های یاتاقان متحرک به شاتون وصل است و دیگری پس از پیچیدن حول محور میل‌لنگ به آن پیچ و مهره می‌شود. این یاتاقانها تنها شیاردار هستند و در آنها سوراخی وجود ندارد.
یاتاقان در هر دو نوع، از میل‌لنگ قطورتر است و فاصله و فضای بین آنها را روغن پر می‌کند. این روغن در لایه‌ی بسیار نازکی اطراف میل‌لنگ را می‌گیرد و ضمن معلق نگه داشتن آن درون یاتاقان، به حرکت روانش کمک کرده و ضربه‌گیری یاتاقان را تکمیل می‌کند.
مقاومت پوسته در برابر ترک یا شکستگی
در معرض ضربات و نیروهای زیادی هستند و باید در برابر این ضربات مقاومت لازم را داشته باشند. به شکلی که در اثر تکرار آنها به مرور زمان، دیرتر دچار فرسایش شده و در معرض شکستگی یا ترک قرار نگیرند.
مقاومت در برابر خورندگی
روغن موتور که در این قطعه جریان دارد در اثر احتراق موتور، حرارت بسیار بالایی دارد و این حرارت می‌تواند مواد یاتاقان را خورده و آن را فرسوده کند. مواد یاتاقانی باید قدرت مقابله با این حرارت را داشته باشند.
مقاومت در برابر سایش
این قطعه که بیش از هر چیز در معرض سایش قرار دارد، بنابراین باید مقاومت لازم در برابر این معضل را در عین نرمی و قابل انعطاف بودن داشته باشد.
همانطور که گفته شد نسبت هر یک از این خصوصیات باید رعایت شود، چرا که بالاتر بودن نسبت یکی می‌تواند ضعف دیگری را همراه داشته باشد برای مثال نرمی و انعطاف زیاد یاتاقان می‌تواند عیب آن باشد تا مزیتش.
بعضی از علائم و نشانه های یاتاقان زدن خودرو عبارتند از:
خوردگی:
این خوردگی زمانی رخ می‌دهد؛ که سطح درگیر با یاتاقان زنگ بزند. چون وقتی قطعه روی این سطح حرکت کند دچار ساییدگی می‌شود در صورتی که با سطوح بخوبی درگیر نشود و دچار لقی باشد حرکت هایی که رخ می‌دهد کم کم موجب سایش و خوردگی در یاتاقان خواهد شد.
جا زدن یاتاقان:
در روی قطعه شیار هایی وجود دارد. رینگ داخلی استوانه ای یاتاقان در رینگ بیرونی قرار می گیرد.
اگر به هر علتی رینگ داخلی در رینگ بیرونی بد جا زده شود و یا با فشار زیادی این رینگ ها در درون هم جای گیرند، کم کم این شیارها رنگ تیره ای به خود می گیرند و یا شیارهای بی خود دیگری در روی یاتاقانها شکل می‌گیرد؛ که با دیدن آنها هرچه زودتر باید آن را تعویض کنید در غیر این صورت یاتاقان زدن اتومبیل حتمی خواهد بود.
روغن کاری غیر اصولی:
اگر روغن به اندازه ی کافی وجود نداشته باشد، یا از روغن های غیر استاندارد و نامرغوب و تقلبی استفاده شود، موجب حرکت سایشی و لغزشی خواهد شد. اما باید بدانید که اگر روغن بیش از اندازه لازم هم باشد، روان سازی بیش از اندازه انجام می شود و خود باعث ایجاد حرارت خواهد شد.
بوجود آمدن آلودگی بر روی قطعه:
اگر هرگونه آلودگی و کثیفی روی این قطعه را بگیرد، ساییدگی شده و خرابی را سرعت می‌بخشد. وقتی که گرد و غبار و آلودگی ها بر روی سطوح می‌نشیند، باعث خشن شدن سطوح و خوردگی و در نهایت باعث لقی این قطعه می شوند که سبب بروز خسارات و ضررهای فراوانی خواهد شد.
مرکز خرید فرامال بدلیل فروش بصورت عمده قیمت کالاهای موجود در سایت کاملا اصلاح شده و به مناسب ترین حالت خود رسیده اند، برای خرید یاتاقان موارد موجود از این قطعه را ببینید.